Wat is PTSS?

Vervolg Introductie PTSS

"Het psychisch trauma ontstaat omdat de normale

heftige emoties en de daardoor ontstane reacties

na verloop van tijd overgaan in langdurige

vastzittende reacties."

Men gaat psychobiologisch over van een situatie van verdediging, tijdens het gevaar, naar een situatie van overleven, na het gevaar. Dit, omdat uiteindelijk niets meer veilig voelt, waarbij ook nog eens alle zelfvertrouwen plots weg is. Er ontstaat een getraumatiseerd deel van de persoon - een overlevingsdeel en een gezond deel. Dit stelt de persoon in staat om de situatie letterlijk te overleven.

Bij PTSS wordt men getriggerd, wat leidt tot een constante alertheid van het lichaam die tot allerlei gevoelens leidt – het is een systemische biologische reactie van het lichaam wat niet meer overeenkomt met het hier-en-nu. Men is alle controle in het hier-en-nu kwijt en gaat dus als het ware vanuit de herinnering leven. 

Een trigger is een gebeurtenis, voorwerp, afbeelding of aanwijzing die gevoelens van angst, vrees, woede, of andere soorten van persoonlijke persoonlijke belasting en stress oproept. 

Triggers zijn vaak onschuldig, maar worden in verband gebracht met het oorspronkelijke trauma. 

Voor de meeste mensen met PTSS zijn triggers niet noodzakelijk gevaarlijk, maar ze herinneren hen aan hun traumatische ervaringen. 

Voorbeelden van triggers zijn;

• Afwas 's nachts in de gootsteen laten staan
• Mensen die je aanstaren
• Aggressieve houding van anderen
• Een hand op de schouder
• Sirene geluiden
• Zwaailichten
• Plotse harde klap
• Geur na een ongeval
• Incompetent leiderschap (beroepsmatige blootstelling)
• Geen respect voor leiderschap (beroepsmatige blootstelling)
• Mensen die je niet begrijpen
• Aangeraakt worden
• Geur van rubber
• Geur van benzine
• Geur van dieselolie
• Lange rijen voor de kassa in de supermarkt
• Gedwongen op een plek moeten blijven 
• Parkeren op drukke plaatsen
• Met anderen een plaats kiezen in een vol restaurant, of op een druk terras
• Mensen met een andere etnische achtergrond
• Afspraken, m.n. met onbekende mensen
• Automobilisten die niet aan de verwachting voldoen
• Traagheid en traagheid van denken
• Mensen die niet geïnteresseerd zijn in hun werk
• Mensen die te laat komen voor afspraken
• Mensen die zich niet aan een afspraak houden
• Nieuwsgierige mensen die veel vragen stellen
• Onhandelbare kinderen
• Een volle agenda
• Afspraken die gezien worden als dingen moeten
• Seksuele avances van vreemden
• Boze stem in een gesprek
• Verplichting om iemand te ontmoeten

De linker en rechter-amygdala (oude hersenen) herkent de gelijkenis en - niet beseffend dat het gevaar voorbij is - produceert de Amygdala een golf van angst die de vecht, vlucht, bevriezen, of flauw vallen reactie activeert. Bepaalde bezienswaardigheden, geluiden, geuren, lichamelijke sensaties, plaatsen, activiteiten en situaties kunnen triggers zijn voor mensen met PTSS en kunnen leiden tot een golf van angst en een sterke drang om te vluchten, of te vermijden.

"Vermijding is een kortetermijnstrategie om aan weerstand en pijn te ontsnappen en een langetermijnstrategie om

persoonlijk lijden in stand te houden."

Er zijn geen situaties meer die vanzelfsprekend zijn – het hele leven zit plots vol met onzekerheden en onvolkomenheden en omdat men geen zelfvertrouwen meer heeft, komt reddeloosheid, radeloosheid en hulpeloosheid op de voorgrond. 

Wanneer er vaak ook nog eens aanvullende neerslachtigheid bij komt, is men niet alleen maar 'somber' maar is alles qua stemming ook nog eens afgevlakt en ‘mat’ geworden. Het ‘beeld’ van het leven wordt letterlijk ‘zwart-wit’. Wie en wat kan er nog ‘mooi’ zijn wanneer alles zijn kleur heeft verloren? 

Dit laatste maakt zelfacceptatie, maar ook acceptatie door de omgeving van de persoon met PTSS zo uitdagend. 

Typische verschijnselen van PTSS zijn:

• Verhoogde prikkelbaarheid
• Herbelevingen (*1) met nachtmerries (gaan gepaard met slecht slapen) en paniekaanvallen
• Herinneringen (*2)
  
• Flashbacks (*3) en gedeeltelijke of volledige dissociatie (*4)
• Vermijding van prikkels of verdoofd reageren op de omgeving
• Negatieve gedachten en sombere en negatieve stemming
• Ernstige verstoring van de energiebalans - in actie zijn en het weer 'opladen' wordt steeds moeilijker. De verschijnselen die hiermee gepaard gaan kunnen verward worden met burn-out verschijnselen. Echter ik noem burn-out hier het nieuwe PTSS Paard van Troje, omdat het door velen helaas niet goed onderkend wordt en daarmee kostbare tijd verloren gaat voor iemand met PTSS-verschijnselen. (lees verder hierover het PTSS in Beeld artikel: "Burn-out - Het nieuwe PTSS 'Paard van Troje' - Het is niet altijd wat je 'ziet'..."

Deze verschijnselen blijven echter, ook na een periode van een maand na het betreffende trauma bestaan en beïnvloeden sterk het dagelijks leven van de persoon met PTSS. Naarmate de psychische problemen groter zijn is spoedige hulp erg belangrijk. 

"Hoe langer de situatie blijft bestaan hoe groter de

verstoring van het normale leven wordt – niet

alleen van de persoon met PTSS zelf, maar

ook van zijn of haar partner, kinderen,

uitgebreide familie en werkomgeving."

Werken wordt sowieso al snel bemoeilijkt omdat er allerlei ongewone situaties en ongewenste momenten ontstaan op het werk, waarbij de door anderen ongepaste reactie vaak niet geaccepteerd wordt. Uiteindelijk leiden de ongecontroleerde ongewenste momenten tot berispingen, verzuim of zelfs schorsing.

In de sectie  Geheugen en Trauma  zal ik dieper ingaan op herbelevingen en herinneringen. Ik zal dan ook beschrijven wat het grote verschil is tussen deze twee. (*1, *2)

(*3) In een specifiek PTSS in Beeld artikel "Doorlopende trauma’s bestaan niet – Triggers die flashbacks en voortdurende stressreacties veroorzaken wel!" beschrijf ik de diverse vormen van flashbacks, met als algemeen kenmerk een onvoorspelbare en oncontroleerbare overname van de bewuste geest.

Uiteenval (dissociatie) ontstaat soms bij PTSS wanneer er een aantal psychische functies niet meer goed functioneren, bijvoorbeeld bewustzijn, geheugen, identiteit (wie je bent) en de waarneming van de omgeving. Soms lijkt dit op wegdromen en dus niet meer in de ruimte aanwezig zijn waar je bent, je bent letterlijk met je gedachten ergens anders.

Bij gedeeltelijke of volledige dissociatie is dit echter sterker. Je bent als het ware even ‘buiten jezelf’ – ‘los van jezelf’. Het tijdbesef is even weg en je weet ook even niet meer hoeveel tijd er tijdens de ‘dissociatie’ voorbij is gegaan. Er zijn dan op dat moment minder gedachten en gevoelens en er is een duidelijke vertekening van de herinnering. Soms komt het zelfs voor dat er voor de gehele traumatische ervaring of voor een bepaald afschuwelijk detail van het trauma geen bewuste herinnering bestaat - je kunt bij een volledige dissociatie ook wel spreken van een 'blackout' (*4).

De reden hiervoor wordt in de sectie  Geheugen en Trauma  verder beschreven en toegelicht. Het heeft als eerste te maken met de onbewuste keuze om de situatie ‘werkbaar’ te houden, door er onbewust bij weg te blijven. Dit is een duidelijke manier van onbewust omgaan met de situatie en om letterlijk te kunnen overleven.

"Iedereen kan PTSS krijgen, maar er is een duidelijk

verhoogde kans op (beroepsmatige) PTSS bij bijvoorbeeld

politie, landmacht, luchtmacht, marine, brandweer,

ambulance, ziekenhuis,onderwijs personeel, 

executives, professionals en ondernemers."

We weten inmiddels dat iedere ‘niet goed verwerkte’ gebeurtenis gelukkig niet tot PTSS leidt. 

We weten ook dat niet goed verwerkte gebeurtenissen, in het geheugen wel degelijk onbewuste ‘sporen’ kunnen nalaten - Ook weten we dat deze 'sporen' in een later stadium, onbewust aanleiding kunnen geven tot automatische ongewenste effecten in het dagelijks leven.