PTSS en trauma - Het bittere erfgoed van pesten en buitensluiten-deel-2

Pesten en buitensluiten – is niet grappig of zo.

Ben jij weleens gepest?

Misschien word je nog steeds gepest of heb je dit op je werk meegemaakt en ken je hierdoor de gevolgen van pesten en buitensluiten?

Lees dan vooral verder.

INLEIDING

In het eerste deel van dit tweedelige artikel over pesten en buitensluiten heb ik toegelicht dat pesten en buitensluiten een ernstige maatschappelijke uitdaging voor ons allemaal is en dat dit niet leeftijdgebonden is. Verder heb ik uiteengezet dat er voor mij vanuit de praktijk een sterk ziekmakende verbinding bestaat tussen hooggevoeligheid (HSP) <> pesten en buitensluiten <> Posttraumatische Stressverschijnselen als gevolg van PTSS en trauma.

In dit tweede en laatste deel van dit artikel beschrijf ik uitvoerig de giftige situatie van pesten en buitensluiten op het werk, maar ook hoe je een giftig klimaat herkent en wat ervoor stappen gemaakt kunnen worden om een omgeving vrij van pesten en buitensluiten te maken.

Verder beschrijf ik de rol van leiderschap bij preventie en het oplossen van pesten en buitensluiten en hoe je herkent dat er Posttraumatische Stressverschijnselen (PTSV) als gevolg van PTSS en (herhaaldelijk) trauma door pesten en buitensluiten zijn ontstaan. Tot slot natuurlijk hoe vanuit de praktijk deze tijdelijke verwonding als onderdeel van een holistisch hersteltraject opgelost wordt.

GIF OP HET WERK

Een giftig werkklimaat, door pesten en buitensluiting kan zeer ernstige gevolgen hebben. Het wordt een giftige afvalberg in de organisatie, een die verlies van efficiëntie en kwaliteit, personeelsverloop en voor hen die daar gevoelig voor zijn, het ontwikkelen van Posttraumatische Stressverschijnselen veroorzaakt. En laten we dan maar meteen ook beginnen met de olifant in de kamer – de volledig onterechte en aanvullende ziekmakende gedachte die erbij velen nog bestaat dat de schuld van pesten ligt bij degene die gepest wordt!

Ook dat pesten geassocieerd wordt met kinderlijk gedrag is in een volwassen en professionele omgeving wel heel bijzonder. Nee, het zijn ook zeker volwassenen die pesten en buitensluiten! Hier komt zelfs nog bij dat er talloze organisaties zijn waarvan leiderschap zelf ook erg goed in pesten en buitensluiten is. Met hele nare gevolgen van dien – niet alleen terug te vinden in hoeveelheid fouten, klachten, verlies van efficiëntie en omzet.

Een paar cijfers over pesten op de werkvloer; Van fabrieksvloer, ziekenhuisafdeling, operatiekamer, politieteam, militair peloton, brandweereenheid, tot advocatenkantoor, hiervan wordt bijna 8% gepest, dit zijn dus zo’n 500.000 teamleden. Hiervan wordt ongeveer 15% zelfs structureel gepest – zo’n 80.000 teamleden. Het verschil tussen mannen en vrouwen is haast nihil, zo ook het verschil tussen lager- en hoger opgeleiden.

Psychisch misbruik komt vier keer zo vaak voor op het werk als seksuele intimidatie alleen. Het is bijzonder triest dat van de hele ‘me-too crisistijd’ wel ongewenste intimiteiten, ongewenst lichamelijk grensoverschrijdend gedrag als toxisch naar voren is gekomen, maar helaas niet dat pesten en buitensluiten net zo giftig en ziekmakend zijn.

Onnodige kosten, een slordige 1 Miljard. In dit korte overzicht reken ik dan de ontstane kosten en het persoonlijk leed van arbeidsongeschiktheid wat niet in geld is uit te drukken niet eens mee. Voor alle duidelijkheid, pesten en buitensluiten is met stip “nummer een” op de lijst van redenen waarom mensen een team/organisatie verlaten.

Wist je dat een derde van alle organisaties geen enkele maatregel heeft getroffen om pesten en buitensluiten bespreekbaar te maken?

HOE HERKEN JE EEN GIFTIG KLIMAAT?

Het herkennen van de problemen van een giftig klimaat begint vaak met het opmerken van bepaalde signalen – signalen zoals (dit is met nadruk geen compleet overzicht!):

• Veranderingen in gedrag: Veranderingen in gedrag, zoals teruggetrokkenheid, vermijding van bepaalde klasgenoten, medestudenten, collega's of plaatsen, angstig gedrag, frequente afwezigheid, etc.
• Emotionele reacties: Overmatige en buitensporige stressreacties, angst, neerslachtigheid, prikkelbaarheid, emotionele uitputting, op burn-out lijkende klachten (is geen burn-out!).
• Fysieke symptomen: Hoofdpijn, migraine, slaapproblemen, maagklachten, rugklachten, schouder- en nekklachten, darmklachten, etc., kunnen ook allemaal eerste signalen zijn van een ongezonde, giftige omgeving.

Leiderschap speelt een hele belangrijke rol bij het creëren van een gezonde omgeving en het voorkomen van pesten en buitensluiting. Mensgerichte leiders worden sterk aangeraden om:

• Een open communicatiecultuur te bevorderen. Een cultuur waar iedereen zich vrij voelt om problemen te bespreken. Het is heel belangrijk dat er een solide en vertrouwelijk meldingspunt is. Vaker dan niet is het ongeschikt dat de leider zelf, de (school)directie het meldpunt is. Er kan snel een onhoudbare en onwerkbare situatie ontstaan door subjectieve beïnvloeding van de leider en of (school)directie door de verkregen vertrouwelijke informatie.
• Duidelijke gedragsnormen voor iedereen. Een nultolerantie (zero tolerance) beleid voor pesten en buitensluiting. Dit geldt dus ook voor de ‘top-performer’ in de klas of het team. Zero is zero en niet alleen als het zo uitkomt.
• Voor iedereen is het belangrijk om ondersteuning te krijgen bij het vergroten van de bewustwording rondom pesten en buitensluiten – vooral ook om te leren de signalen bij zichzelf en anderen te herkennen en om bij conflicten op een respectvolle manier met elkaar om te gaan.
  
  

Voorbeelden van pesten en buitensluiten op het werk:

• Het voortdurend negeren van degene die gepest wordt en niets met de berichten van het rapporterende teamlid doen.
• Het negeren van de hulpvraag van degene die gepest en buitengesloten wordt.
• Niet uitgenodigd worden om deel te nemen aan een bepaald gesprek/meeting.
• Het herhaaldelijk verzenden van onduidelijke, zelfs verwarrende e-mails.
• Het achterhouden van informatie – informatie die noodzakelijk is voor het goed uitoefenen van iemands functie/rol.
• Het verspreiden van leugens.
• Niet uitgenodigd worden op basis van afkomst.
• Verkeerde voorstelling van de prestaties of van het gedrag van een teamlid.
• Tolerantie van toenemend beledigend gedrag richting een teamlid.
• Het onterecht afschuiven van schuld op een teamlid.
• Het onterecht publiekelijk belachelijk maken van een medewerker over een gemaakte fout.
• Herhaaldelijk werk geven wat ver onder het competentieniveau van het teamlid ligt.
• Het spelen van politieke spelletjes (problemen naar een medewerker op een niveau in de organisatie laten gaan waar hij of zij er niets mee kan).
• Genegeerd worden wanneer iemand een opmerking maakt in een groepssetting – vaak ook nog aangevuld met bepaalde gelaatsuitdrukkingen door groepsleden.
• Onethische communicatie – verkeerde voorstelling van zaken geven in een klachtenprocedure.

TIPS BIJ PESTEN EN BUITENSLUITEN

• Ondersteun als ouder, medeleerling, medestudent, onderwijzer, docent, teamleider degene die op basis van eerdergenoemde signalen gepest/buitengesloten wordt. Betreft dit jezelf, zoek dan persoonlijke ondersteuning en denk vooral niet dat je vreemd of een uitzondering bent. Praat erover met iemand die je vertrouwt, zoals een collega, HR-manager, of een professionele vertrouwenspersoon.
• Wanneer je ziet dat een medeleerling, medestudent, collega etc. steeds gepest en buitengesloten wordt, ondersteun hen allereerst met compassie door erin vertrouwen samen over te praten. Wanneer de situatie voortduurt, rapporteer dit dan bij leraar, docent, leidinggevende, HR-manager of een professionele vertrouwenspersoon. Laat de situatie niet op zijn beloop – bedenk jezelf, maar eens hoe het zou zijn wanneer dit je dit zelf zou overkomen en jij het onderwerp van het pesten zou zijn?
• Als het jezelf betreft, documenteer de keren dat je gepest wordt, als ouder ondersteun je kind hierin. Houd een gedetailleerd verslag bij van pestgedrag of buitensluiting, inclusief data, tijden, getuigen en je reacties.
• Hoe moeilijk het ook is, wees je bewust van het grensoverschrijdende gedrag. Het is heel moeilijk om in deze voor je of voor je kind bedreigende situaties duidelijk en assertief te reageren. Het is niet acceptabel en niets kan dit gedrag acceptabel maken. Je kunt alleen voor jezelf en voor je kind de grens stellen en je uit de omgeving terug te trekken wanneer het te heftig wordt.
• Zoek tijdig deskundige en in Posttraumatische Stressverschijnselen gespecialiseerde professionele hulp, wanneer je merkt dat jezelf of dat je kind kenmerken van Posttraumatische Stressverschijnselen heeft. Met andere woorden wanneer je merkt dat er emotionele en/of lichamelijke gevolgen ontstaan door het pesten en buitensluiten.

PREVENTIE VAN PESTEN EN BUITENSLUITEN

Laten we eens en voor altijd stoppen met het normaal vinden van pesten en buitensluiten. Helaas zijn er nog steeds leden van Raden van Bestuur (RvB), Raden van Commissarissen (RvC), Raden van Toezicht (RvT), schoolbesturen, directies, ouderraden, ondernemersraden, individuele leidinggevenden die van mening zijn dat pesten en buitensluiten erbij hoort en simpelweg onderdeel is van ieder sociaal samenzijn.

Dit is voor alle duidelijkheid natuurlijk volledige onzin – er zijn wel degelijk maatregelen die genomen kunnen worden. Stappen die ondernomen kunnen worden om te voorkomen dat er geen giftig klimaat ontstaat. En, wanneer er ondanks alle inzet toch nog incidenteel gepest en buitengesloten wordt, dat hier door leiderschap direct en adequaat op gereageerd wordt.

Het komt ook nogal eens voor dat leiderschap verrast reageert wanneer terugkoppeling krijgt dat er op hun school, in hun klas, in hun organisatie gepest en buitengesloten wordt. Dat dit leiderschap kan verrassen is best interessant, want leiderschap en daarmee RvB, RvC, RvT, etc. behoren zeer goed op de hoogte te zijn van wat er in een school en organisatie omgaat.

Dit geldt zeker wanneer het zoals bij pesten en buitensluiten om ongewenst ongepast grensoverschrijdend gedrag gaat. De onbekendheid bij leiderschap is geen enkel excuus voor de aanwezigheid van het pesten en buitensluiten in de omgeving. Het niet weten zegt net zoveel over de kwaliteit van het leiderschap als over de giftige staat van het milieu waarin het pesten gedoogd wordt door ditzelfde leiderschap.

We doen er als mens, vanuit onze sociale behoeftes, van alles aan om erbij te kunnen horen. Hierbij kopiëren we vanaf jonge leeftijd gedrag van anderen. Dit geldt met name voor het gedrag van ‘leidinggevenden’ in allerlei vormen – van ouder, peuterspeelzaalleidster/leider, buitenschoolse opvang, onderwijzer, leraar, docent, leidinggevende tot directie. Leidinggevenden kunnen niet om gedrag van kinderen en (jong) volwassenen in een omgeving vragen, wanneer ze dit gewenste gedrag zelf niet eerst als voorbeeld geven.

Het is eerst zelf laten zien in de praktijk en dan pas van anderen kunnen verwachten – niet zoals zo vaak, wel van anderen verwachten, maar zelf niet meedoen en zelfs niet het eigen gedrag ter discussie willen stellen. Kinderen en volwassenen zien alles en praten als eerste over het voorbeeldgedrag. Pas daarna wordt er op de wens ingegaan en wordt door kopiëren soortgelijk gedrag getoond. Het is niet zo vreemd dat er in giftige omgevingen informatie blijft hangen en er door leiderschap geen of onvoldoende reactie komt op terugkoppeling vanuit de organisatie. Men reageert zelfs persoonlijk teleurgesteld en soms zelfs aangevallen, wanneer men erop aangesproken wordt – alsof men er zelf niets mee te maken heeft?

LEIDERSCHAP

Pesten in welke omgeving dan ook draait allereerst om leiderschap – dit geldt overal. Het is niet voldoende om op de website te vermelden dat er een ‘nultolerantie’ beleid is met betrekking tot pesten op school, in de organisatie, of bij de vereniging. Degene die gepest en buitengesloten worden vinden geen ondersteuning in woorden op een website – wel door voorbeeldgedrag van leidinggevenden en adequate reactie op signalen.

Mens gecentreerd leiderschap wat verantwoordelijkheid neemt voor de (sociale) veiligheid van een omgeving. Met alle respect voor al die hardwerkende docenten en directies van scholen, al die leidinggevenden en directies – het zogenaamd niet op de hoogte zijn van pesten is vergelijkbaar met een leider die geen idee heeft wat er in de organisatie gebeurt. Het is dus nooit een excuus en zoals ik laatst weer van een ouder van een gepest kind hierover hoorde – toen ik erover wilde praten werd ik zelfs geïntimideerd door de kinderen die mijn kind pesten en er werd door de schooldirectie niets mee gedaan.

PESTEN EN BUITENSLUITEN VERBANNEN UIT DE ORGANISATIE

• Er dient bij pesten en buitensluiten een voor iedereen duidelijk, zichtbaar en consequent beleid gevolgd en gehandhaafd te worden. Een met elkaar opgestelde gedragscode (‘rules of the village’) kan duidelijkheid bieden en structurele ondersteuning geven van de gewenste sociale cohesie.
• Leiderschap zet de toon door gewenst gedrag in een organisatie te leven en vooral niet te werken met voorkeursbehandelingen. Het is bijvoorbeeld niet oké om slecht gedrag bij bepaalde individuen te tolereren, omdat een persoon bijvoorbeeld een goede student is, een goede verkoper is en voor goede omzet zorgt. Uitzonderingen maken op een nultolerantie (zero tolerance) beleid in een organisatie schept grote verwarring en desillusie – nultolerantie voor slecht gedrag zou namelijk nultolerantie moeten betekenen, geen tolerantie dus!
• Tegenwoordig is personeelsverloop een regelmatig terugkerend agendapunt. Gepest worden is de grootste reden voor mensen om een team/organisatie te verlaten. Om zonder extra geld uit te geven en dus zonder meer marketing te doen om personeel aan te trekken, zou je denken dat iedereen heel erg geïnteresseerd is in het antwoord op de vraag: “Wordt er in onze organisatie gepest en buitengesloten?” Zo ja, wat is ons plan? Wat is het proces eigenlijk van iemand die van school wordt gepest, een organisatie uit wordt gepest? Hopelijk is inmiddels duidelijk dat dit zeker niet beperkt dient te worden tot vragen wanneer het voor het kind of volwassene te laat is – bijvoorbeeld tijdens een exitinterview.
• Een omgevingsklimaat is ieders verantwoordelijkheid. Iedereen, niemand uitgezonderd, moet samenwerken in de organisatie om een gezonde werkomgeving te creëren en te behouden. Ik ben nog weleens verbaasd dat van jong tot oud vindt dat ze bewust in een giftige omgeving kunnen verkeren zonder daaraan bij te dragen. Dit is onmogelijk – wanneer je in de klas zit, wanneer je teamlid bent, wanneer je mededocent bent, ben je net zo goed verantwoordelijk voor de dingen die er gebeuren. Je kunt je niet onttrekken aan je eigen verantwoordelijkheden en al zeker niet wanneer het om een onderwerp als pesten en buitensluiten gaat.
• Door educatie over respectvol gedrag en teambuilding activiteiten kan een positieve cultuur worden bevorderd. Aanvullende training kan noodzakelijk zijn om communicatieve vaardigheden te ontwikkelen die leidinggevenden in staat stelt de juiste vragen te stellen en de juiste gesprekken te kunnen voeren bij het minste vermoeden van pesten en buitensluiten.
• Iedereen draagt nogmaals verantwoordelijkheid en wanneer er ondanks alle inzet toch gepest en buitengesloten wordt adequaat gereageerd op de situatie door persoonlijke ondersteuning. Wanneer gedrag voortduurt wordt er op neutrale wijze gehandeld en indien nodig naar HR-management en/of een onafhankelijke vertrouwenspersoon gerapporteerd. Men doet niet of men het niet ziet en men laat het vooral niet bestaan ...

Pesten en buitensluiten is niet van voorbijgaande aard zoals zovelen wel denken en hopen. Nee, pesten blijft als het ware bij iemand, onder iemands huid aanwezig - en in eerste instantie lijkt dit aardig diep verborgen. Of het nu gaat om een kind, een jongvolwassene, of om iemand van 40, 56 of 71 jaar, in de context van PTSV geldt niet dat ‘tijd wonden heelt’. De uitwerking van tijd maakt de complexiteit van de verwarring alleen maar groter en de Posttraumatische Stressverschijnselen dus ernstiger.

Waar de oorsprong ligt van de illusie en het op populistische wijze dingen een plekje willen geven of nog ernstiger anders willen vasthouden, dingen loslaten of weg willen stoppen weet ik niet. Ik zie wel dat het resulteert in een leven van overleven, van vermijden en steeds meer een gevoel van eenzaamheid.

Nadat PTSV is ontstaan staat het vermijden van de effecten van de afscheidingen die ontstonden door de toen ontstane pijn voorop, met als doel het diepe verdriet, de afwijzing, het er niet bij mogen horen, nooit meer te voelen. Het leven stopt eigenlijk, ook al lijkt het leven verder te gaan – totdat het helemaal niet meer gaat. Dit is het punt waarop ik de meeste mensen in de praktijk ontmoet.

Zoals ik in een ander deel van dit artikel al benadrukte bestaat er voor mij vanuit de praktijk een sterk verband tussen HSP <> (herhaaldelijk) trauma <> Posttraumatische Stressverschijnselen als gevolg van PTSS. Aanvullend wil ik hier de ziekmakende verbinding tussen HSP <> Pesten/buitensluiten <> Posttraumatische Stressverschijnselen als gevolg van PTSS aan toevoegen.

De pester zoekt de HSP uit als doelwit, juist vanwege zijn of haar gevoeligheid. HSP-kinderen, jongvolwassenen en volwassenen zijn altijd op zoek naar verbinding, zelfs met hen die hen afwijzen en (uitdrukkelijk) geen verbinding met hen willen. Hun complexe associatieve denken en gelijktijdig hun continue vrees voor afwijzing (afwijzingsgevoeligheid), het vanuit trauma’s ontstane behagen (‘pleasen’) van anderen om erbij te mogen horen, veroorzaakt een ziekmakend spel, waarvan degene die pest, baas en meester manipulator is.

DE ZWARTE BLADZIJDE

Er ontstaat een zwarte bladzijde en je ogen dichtdoen voor pesten doet het helaas niet verdwijnen. Pesten kan dus leiden tot herhaaldelijk en ernstig trauma en hierdoor tot Posttraumatische Stressverschijnselen als gevolg van PTSS. Het zijn met name juist die dingen waar we niet meer aan terug willen denken, periodes die niet meer toegankelijk lijken te zijn in ons geheugen, die onderdeel zijn van de uitwerking van PTSV.

Vreemd genoeg voor velen, geldt dit voor degene die gepest werd, maar zelfs voor HSP-kinderen en volwassenen die zien dat anderen gepest en buitengesloten worden. Dit kan bijvoorbeeld een broertje of zusje in het gezin zijn, maar ook een klasgenootje of collega. Soms is het ook de pester van destijds zelf die hierdoor later traumatisch belast wordt.

De pester die destijds met zelfvertrouwen leek te pesten en anderen buitensloot, blijkt later met veel meer rond te lopen dan de bravoure van destijds – degene die zelf pest (vaak in sociaal groepsverband) is in veel gevallen ook een getraumatiseerd kind wat een uitvlucht zocht in het pesten. Ik zie regelmatig dat buitengesloten worden bij deze mensen op allerlei manieren een thema in hun leven is geworden met voor henzelf allerlei traumatische gevolgen. Vanzelfsprekend is deze uitleg geen enkel excuus voor het pesten van destijds!

Het meedogenloze karakter van pesten en buitensluiten is een vorm van pure mishandeling, waarbij de nadruk ligt op het creëren van een vijandige en onveilige omgeving voor degene die gepest en daarmee buitengesloten wordt. Ik wil nogmaals wel opmerken dat pesten voor de HSP veel ernstiger is dan voor iemand die bij de tachtig procent hoort. Door hun hooggevoeligheid worden ze extra zwaar belast door het pesten en buitensluiten en zijn de gevolgen ernstig en opmerkelijk vaak levens verwoestend.

De sporen die pesten en sociale buitensluiting nalaat zijn vele jaren later niet te overzien. Het is voor mij ernstig en verdrietig tegelijkertijd om te constateren dat we in NL een keer per jaar een “week tegen pesten” en een “landelijke dag tegen pesten” hebben. Eigenlijk best opmerkelijk toch, hè? Zouden we niet gewoon met zijn allen altijd tegen pesten en buitensluiten moeten zijn in plaats van een week en/of een dag per jaar?

Ik zie vaak en met name met trauma’s die voortgekomen zijn uit pesten tijdens de schooljaren, die men jarenlang, vaak ook nog met ondersteuning heeft proberen te rationaliseren en weg te denken. Er op een bepaalde manier nog eens voor te zorgen dat deze trauma’s alleen nog maar dieper weggestopt werden – in de hoop dat deze dan geen effect meer zouden hebben.

Kinderen die gepest worden of sociaal worden buitengesloten, ervaren vaak intense gevoelens van angst, verdriet en woede. Ze kunnen zichzelf de schuld geven, hun zelfvertrouwen kan afnemen en ze kunnen moeite hebben met concentratie op school. Deze directe effecten kunnen leiden tot verminderde resultaten op school en sociale isolatie.

Voor sommige kinderen gaan de effecten van pesten en sociale uitsluiting verder dan de kindertijd. Ze kunnen Posttraumatische Stressverschijnselen ontwikkelen, zoals herbelevingen van traumatische ervaringen, vermijding van situaties die aan het pesten herinneren, verhoogde prikkelbaarheid en moeite met slapen. Deze verschijnselen kunnen invloed hebben op de manier waarop ze hierna hechten met anderen in relaties (privé en werk) en om sowieso een gezonde emotionele ontwikkeling door te maken.

Jongvolwassenen die vroeger gepest of sociaal buitengesloten werden, kunnen nog steeds worstelen met gevoelens van minderwaardigheid en sociale angst. Deze gevoelens kunnen de vorming van relaties belemmeren en het vertrouwen in anderen aantasten. Ze kunnen zich ook meer vatbaar voelen voor periodes van neerslachtigheid, allerlei angsten hebben en andere uitingen van een verminderde mentale weerbaarheid.

Volwassenen kunnen bijvoorbeeld geen enkel vertrouwen hebben in het verbinden met anderen en wanneer ze toch een relatie hebben, deze zelf saboteren en herhaaldelijk kapot maken. Dit kan ook bijvoorbeeld een volwassene zijn die nog steeds niet goed in groepen kan zijn waarvan hij de mensen niet kent, gedreven vanuit een onbewust, maar sterk gevoel van onveiligheid. Hierdoor wordt dit wegblijven bij de pijn van toen, steeds meer een leven van vermijden. De ontwikkelde sociale angst duurt voort – een angst die ervoor zorgt dat steeds meer types mensen, plaatsen, omgevingen en dingen, onbewust worden vermeden.

POSTTRAUMATISCHE STRESSVERSCHIJNSELEN

Velen die mijn schrijven volgen weten inmiddels dat ik veel liever spreek over Posttraumatische Stressverschijnselen (PTSV) als gevolg van PTSS en trauma, dan over de diagnostische DSM-5 term “PTSS” (Posttraumatische Stressstoornis).

Ik geef de voorkeur aan PTSV omdat het vanuit de praktijk gezien in de kern van holistisch herstel gaat om het oplossen van de onderliggende aanleidingen/triggers van de belasting die door de stressverschijnselen ontstaat.

Die verschijnselen vormen het dagelijks onvermijdelijke lijden door de PTSV – de onrust door de vaak waargenomen onveiligheid, de onveiligheid die onrust en haast veroorzaakt en deze voortdurende stress die uiteindelijk giftig wordt en zelfs lichamelijke klachten geeft.

Ik wil hier niet weer in detail ingaan op de specifieke elementen van PTSV, PTSS en trauma. Wanneer dit je interesse heeft kun je de PTSS Voorbij website bezoeken. Je kunt bijvoorbeeld in de PTSS Kennis Blog, PTSS in Beeld en Mediasectie van de website gratis artikelen, podcasts en video’s vinden die ik eerder heb gepubliceerd.

Er zijn onderzoeken waar men tot de conclusie komt dat er geen direct aanwijzend verband zou zijn tussen pesten, buitensluiten en PTSS. Volgens hen hebben personen weliswaar Posttraumatische Stressverschijnselen, maar volgens het DSM-5 boekje geen PTSS.

Vanuit mijn ervaringen in de praktijk een bijzondere en voor de persoon met PTSV niet helpende stelling. Vanuit mijn perspectief bevindt iedereen die Posttraumatische Stressverschijnselen heeft ontwikkeld, als gevolg van herhaaldelijk trauma door pesten en buitensluiten zich op dat moment al in een ernstige situatie.

Er is een staat van onbewuste verwarring in waarneming ontstaan, waarbij een algeheel gevoel van onrust en haast, er in de basis voor zorgen dat er iedere dag aanvullend nieuwe (neurale) verbindingen gemaakt worden vanuit deze verwarring – verbindingen die uiteindelijk en dit kan zelfs jaren later zijn, tot een volledige verstrikking in vastzittende patronen leidt. Een staat van volledige blokkade en (arbeid)uitval.

TIJDELIJKE VERWONDING

Voor alle duidelijkheid, iemand met PTSV als gevolg van PTSS en (herhaaldelijk) trauma is niet permanent kapot, gestoord, of verstoord, maar is wel tijdelijk verwond. Vanwege deze tijdelijke verwonding en omdat de situatie steeds ernstiger wordt, heeft iemand met PTSV urgente empathische, deskundige en vooral in Posttraumatische Stressverschijnselen gespecialiseerde ondersteuning nodig.

Nogmaals urgent, omdat PTSV dagelijks in de achtergrond uitbreidt, totdat iemand helemaal vastloopt. Dat dit op alle leeftijden kan voorkomen zie ik in de praktijk – van tiener tot 70+ jaar oud. Hoe langer trauma’s aanwezig zijn en doorwerken in onze waarnemingen, hoe frequenter de stressverschijnselen en hoe giftiger de hierdoor ontstane stress en ook de relatie met de omgeving uiteindelijk wordt. Zonder interventie kan een leven dus compleet verpest worden door pesten en buitensluiten!

Ervaringen in het heden worden vertroebeld door een letterlijk verpeste jeugd, waardoor volwassen keuzes door het lage zelfbeeld en lage zelfvertrouwen, een onzekerheid geven die letterlijk uiteindelijk alles – prestaties, relaties, creativiteit, genot, persoonlijke ontwikkeling in de weg staan.

Het wordt onbewust iedere keer weer opnieuw een hier-en-nu van toen. Het is dus nooit meer wat het is in het heden, maar altijd het belastende verleden of zelfs een combinatievorm van een beangstigend verleden met een angstige toekomst die bepaalt wat er wel of niet kan gebeuren.

GIFTIGE (TOXISCHE) STRESS

De voortdurende (oxydatieve) stress en emotionele last van de trauma’s door pesten en buitensluiten geven uiteindelijk ook lichamelijke gezondheidsproblemen – Somatisch Onvoldoende verklaarbare Lichamelijke Klachten (SOLK), of zoals dit tegenwoordig vaak verzachtend genoemd wordt Aanhoudende Lichamelijke Klachten (ALK). Medische klachten zoals vanuit het reguliere systeem gezien wordt zonder medische aanwijsbare oorzaak. Klachten zoals langdurige rug, nek- en schouderklachten, verhoogde bloeddruk, hart en darmproblemen, ernstige menstruatieklachten en een algemene verhoogde vatbaarheid voor ziektes. De voortdurende stress wordt giftig en belast het immuunsysteem waardoor er een groter risico bestaat om ziek te worden.

De combinatie van psychologische en fysieke gevolgen heeft een aanvullende negatieve invloed op de levenskwaliteit van hen die eerder in hun leven gepest en buitengesloten zijn.

EERSTE TEKENEN PTSV

Eerst zijn er vaak meer geïsoleerde verschijnselen, zoals:

• Gebrek aan interesse in activiteiten die je vroeger leuk vond.
• Piekeren.
• Niet (meer) naar school of naar het werk willen.
• Hyperalert zijn – overdreven alert zijn op alles in de omgeving om signalen van pesten en buitensluiten door anderen op te merken.
• Niet meer zo goed kunnen concentreren of focussen (lezen, tv kijken, muziek luisteren).
• Geïrriteerdheid.
• Schaamte- en schuldgevoelens.
• Slaapklachten (inslapen en doorslapen).
• Eenzaamheid en alleen voelen (steeds meer gaan vermijden en afsluiten).
• Somberheid.
• Faalangst (twijfelen).
• Laag zelfbeeld en laag zelfvertrouwen.

ERNSTIGERE (VERVOLG) KLACHTEN?

De beginklachten worden later gevolgd door uitgebreidere en vaker voorkomende klachten, zoals:

• Periodes van neerslachtigheid.
• Sociale angst.
• Pleinvrees of straatvrees.
• Langdurige en ernstige slaapproblemen.
• Nachtmerries (met of zonder beelden).
• School en werk compleet willen vermijden.
• Aanhankelijk worden en/of terugvallen naar een eerdere leeftijd.
• Paniekaanvallen (cyclus piekeren <> angst <> paniek).
• De voornaam horen van de meester, leraar, docent, leidinggevende waarbij men spontaan gaat huilen.
• Aan school of werk denken (naam van de locatie, de voordeur) wat alleen al leidt tot een nare staat die uren kan duren en alle prestaties volledig blokkeert.
• Woedeaanvallen.
• Twijfelen over alles.
• Allerlei lichamelijke klachten (SOLK of ALK).
• Verminderd zelfbeeld.
• Steeds frequenter en langdurig alcohol- en drugsgebruik.
• Wantrouwen en achterdocht jegens anderen.
• Moeite met het opbouwen van relaties – angstige of vermijdende hechting.
• Lichamelijke zelfbeschadiging.
• Te veel of te weinig eten.
• Allerlei vormen van verslaving (medicijnen, seks, drugs, alcohol, werk, sport).
• Dissociatie –  Afscheiding van het hier-en-nu.
• Suïcidaliteit.

HOLISTISCH HERSTELLEN

Het oplossen van Posttraumatische Stressverschijnselen blijft natuurlijk centraal staan in een holistisch hersteltraject, maar integraal en holistisch herstellen gaat (veel) verder dan alleen het oplossen van de aanleidingen/triggers van de stressreacties (uitwerking) als gevolg van PTSS en trauma. Herstellen is geen stap maken, maar een proces wat ook leidt tot verdere persoonlijke ontwikkeling.

Iedereen komt in de praktijk met zijn of haar eigen persoonlijke levensverhaal, situatie en persoonlijkheid op het moment van de start van een hersteltraject. Een standaard opbouw van PTSS bestaat niet en PTSS en trauma is niet verstandelijk, alles draait om gevoel.

Een hersteltraject is een herstelproces en het is er vooral niet op gericht om je persoonlijkheid te veranderen. Het gaat er juist om dat je meer in contact komt met je Essentie (het pure bewustzijn) – met wie je werkelijk bent en je altijd al bent geweest.

Een hersteltraject is er dan ook op gericht dat je na alle aanpassingen, onder andere het pleasen van anderen en het inzetten van diverse andere coping mechanismen om te kunnen overleven, je daarna weer je eigen leven kunt gaan leven. Jezelf weer kunt zijn, je eigen keuzes weer kunt maken en daardoor weer met durf en lef je leven verder kunt leven!

Hierdoor krijgt je persoonlijkheid en het EGO, de juiste plek in je leven en kun je meer zijn wie je bent – moeiteloos. Wanneer je je verbonden voelt met je Originele Zelf (Essentie), dan vloeit je energie zonder hiervoor iets te hoeven te doen.

Om herstel in de praktijk te ondersteunen worden diverse vooruitstrevende interventies gebruikt, maar in de PTSS Voorbij praktijk heb ik een sterke voorkeur voor het gebruik van het Logosynthese Model. 

Het Logosynthese model is een veelomvattend systeem voor psychotherapie, coaching en persoonlijke ontwikkeling. Het combineert moderne concepten uit psychotherapie, en energiepsychologie met de eeuwenoude wijsheid van heling door middel van woorden.

Logosynthese is gebaseerd op het concept van het leven als een energiestroom; het beschrijft hoe deze stroom kan worden geblokkeerd en hoe dergelijke blokkades kunnen worden opgelost. Het model zorgt voor een verrassend zachte verlichting van trauma, angst en andere vormen van emotioneel en fysiek leed – zonder drang, dwang en waarbij de cliënt in alles de regie houdt.

Bij gebruik van het Logosynthese Model wordt vastgesteld wat de specifieke betrokken onderliggende aanleiding/trigger verbonden met het vastzittende energiepatroon is en tegelijkertijd wat de reacties zijn die optreden wanneer een specifieke trigger wordt geactiveerd. 

Het unieke van dit proces is dat door samen met de cliënt zowel de trigger als de reactie vast te stellen en aan te pakken, het vastzittende energiepatroon opgelost kan worden. Het Logosynthese Model is een vorm van Energie Psychologie en wil je hier meer over lezen, klik dan hier.

Het Logosynthese Model is juist daarom een elegante en effectieve manier om op korte termijn pijnlijke en traumatische herinneringen, onnodige angsten en belemmerende overtuigingen op te lossen. Hierdoor komt energie beschikbaar om het leven op eigen manier vorm te geven.

CONCLUSIE

Pesten en buitensluiten is duidelijk geen kinderspel – het is een ernstig en niet aan leeftijd gebonden maatschappelijk probleem. Voor iedereen die stelselmatig het gevoel van afwijzing door pesten en buitensluiten krijgt, gaat dit zo diep en is dit zo traumatiserend – omdat het herhaaldelijk plaatsvindt en uiteindelijk onvermijdelijk bij velen leidt tot PTSV.

• Zoals bij alles begint de oplossing van pesten/buitensluiten op leiderschapsniveau – preventie en signalering in alle denkbare omgevingen. Preventieve maatregelen, zoals het bevorderen van respectvol gedrag en het creëren van een positieve omgeving, kunnen bijdragen om deze problemen effectief tegen te gaan.

• Voor degenen die al getroffen zijn, kan vroege herkenning van Posttraumatische Stressverschijnselen en het inzetten van vooruitstrevende, op energie psychologie gebaseerde interventies helpen bij het oplossen van de vastzittende (stress)reactiepatronen die ontstaan zijn door de trauma’s. Voor mij vanuit de praktijk, biedt een holistische aanpak met vooruitstrevende interventies (o.a. gebruik van het Logosynthese Model) een helend perspectief voor het belaste kind, jongvolwassene, volwassene en oudere.

• Gepest en buitengesloten worden kan iedereen overkomen – zo zegt men, maar vanuit de praktijk bestaat er voor mij een duidelijke prevalentie bij de groep mensen die HSP als onderdeel van hun persoonlijkheid hebben. HSP-kinderen en volwassenen die ook nog eens vaak niet of onvoldoende ondersteund worden in hun gevoelens wanneer ze om hulp vragen en hierdoor ernstig geïsoleerd raken.

Gepest en buitengesloten worden, heeft verstrekkende gevolgen. Vanuit de praktijk zie ik dat er maar een persoon nodig is om iemands jeugd en schooltijd te verpesten. De trauma's die hieruit voortkomen, kunnen zich, met name voor hen die hooggevoelig zijn (HSP) manifesteren als negatief belemmerende en belastende aspecten van de mentale weerbaarheid en uiteindelijk als PTSV.

Het begrijpen van deze impact is essentieel voor het ontwikkelen van preventieve maatregelen en om een positieve sociale omgeving te bevorderen door tijdige inzet van vooruitstrevende interventies en benaderingen om de levenskwaliteit van hen die gepest en buitengesloten worden te verbeteren.

Je kunt dingen niet wegstoppen of zoals velen zouden willen zeggen er klaar mee zijn – zonder dat dit nog in de achtergrond meedoet in het dagelijks leven. Dit is niet biologisch en het is een ware illusie die voortkomt uit bepaald populistisch denken – als je maar graag genoeg wilt, dan kun je het wel en komt het wel goed. Nou, zo werkt het niet na gepest en buitengesloten zijn, met name niet als HSP.

Sommigen wensen dat pesten en buitensluiten net als in bijvoorbeeld Frankrijk juridisch strafbaar zou moeten worden. Persoonlijk geef ik de voorkeur aan het veel groter bespreek maken en structureel aanbieden van educatie aan met name het leiderschap van scholen, organisaties, buurtverenigingen, etc. – zij zijn eerstelijns verantwoordelijk voor het omgevingsklimaat en de handhaving hiervan. Ook zou ik graag zien dat holistische gespecialiseerde hulpverlening toegankelijker gemaakt wordt, zodat het in de toekomst niet meer beperkt is tot een selecte groep mensen, maar dat iedereen die dit wil hiervan gebruik kan maken.

Stoppen met pesten dus en geef vooral het goede voorbeeld – heb je zelf weleens iemand gepest trouwens? Misschien is het dan een idee om hem of haar eens te benaderen, een mooie kaart met handgeschreven boodschap te sturen, eens even op te bellen of misschien nog persoonlijker, binnenkort eens een keer met elkaar af te spreken als hij of zij daarvoor openstaat?

Herken je pesten en buitengesloten worden in je eigen levensverhaal? Gebruik dan de informatie op deze website om je aanvullend en vooral ook anders te informeren. Hoe beter je bent geïnformeerd, hoe sterker je kunt staan in je eigen herstel - wie je ondersteunende professional ook is.

Neem wanneer je geïnteresseerd bent in een holistisch hersteltraject vrijblijvend contact op via het contactformulier op de PTSS Voorbij website.

Deel dit tweedelige artikel vooral ook met anderen, want hoe meer mensen herkenning zien in dit artikel, hoe meer mensen ook erkenning krijgen van hun eigen situatie en waar ze zijn op hun persoonlijk pad van herstel.

Logosynthese® en vertalingen van deze term zijn geregistreerde handelsmerken van dr. Willem Lammers, en mogen niet gebruikt worden zonder zijn uitdrukkelijke voorafgaande toestemming.